Son büyük zelzelelerde en büyük yıkımın sıvılaşma özelliği gösteren tabanlarda meydana gelmesi üzerine gözler, akarsuların sürüklediği kumlu topraklardan oluşan dere yataklarına çevrildi. Mümkün Marmara zelzelesinden etkilenecek İstanbul’da bulunan çok sayıda dere yatağı ile ilgili ise İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi, Yer Mekaniği Uzmanı Prof. Dr. Süleyman Dalğıç’dan dikkat çeken ikazlar geldi.
Yüksek konutların yer aldığı; Küçükçekmece, Bağcılar ve Bahçelievler’den geçerek, Bakırköy’den Marmara Denizi’ne dökülen Ayamama Deresi’ni örnek gösteren Dalgıç, yapılaşmanın bulunduğu dere etrafındaki alanlarda zelzele riskinin daha yüksek olduğunu söyledi. Ayamama Deresi etrafındaki yerin alüvyon özelliği taşıdığını belirten Dalğıç, kuzeyde az olan alüvyonun güneye yanlışsız arttığını, Marmara Denizi’ne yaklaştıkça 30 metre alüvyonun olduğunu açıkladı.
Atatürk Havalimanı ayrıntısı
Prof. Dr. Süleyman Dalğıç, Başakşehir’den güneye hakikat alüvyon ölçüsünün 30 metrenin üzerine kadar çıktığını belirterek, şöyle konuştu:
“Ayamama Deresi üzerindeki ekspres yolu daha evvelki periyotlarda dere akar kodunun altında yapılmış. Sonraki yıllarda yol bir buçuk metre yükseltilerek Ayamama Deresi bugünkü haline gelmiş. Zelzele ve sel bir manada bağlantılı. Alüvyon, dere yatakları dediğimiz yerlerde bulunmaktadır. Hasebiyle sarsıntı anında bu yumuşak tabanların bulunduğu alanlar önemli ziyan görecektir. Ayamama Deresi’nin şöyle bir özelliği var; dere kuzeyden güneye hakikat akıyor.
Alüvyon kuzeyde az lakin güneye gerçek, Marmara Denizi’ne gerçek yaklaştıkça yaklaşık 30 metre gevşek yahut yumuşak özellikte bir taban özelliğine sahip. Bunların üzerindeki yapıların tehlike anında ziyan görmesi mümkün. Ayamama Deresi’nin kuzey tarafları Başakşehir-İkitelli civarları sağlam kaya lakin daha sonraki etapta dere güneye hakikat geldikçe alüvyon kalınlığı artıyor. Bilhassa Atatürk Havalimanı’ndan sonra denize gerçek ulaşan kesitlerde alüvyon kalınlığı artıyor. 30 metrenin üzerine çıkıyor. Hasebiyle burada sarsıntı anında önemli tehlike var diyebiliriz.”
Prof. Dr. Süleyman Dalğıç, “Alüvyonların yayılımını şöyle de anlayabiliriz. Dere yataklarının oluşturduğu kum, çakıl, kil, üzere çökeller var şayet bunları vadi yataklarında görürsek demek ki taşkın buralara kadar çıkmış. Münasebetiyle bu alanların dışına yapıları yapmamız gerek. Bu kolay bir kural ancak maalesef son yıllarda çok göz arkası ediyoruz. Dereleri dar kutu menfezlerin içerisine alıyoruz. Taşkın alanlarını dikkate almıyoruz. Bu durumda hem sel hem de zelzele anında yapıların önemli ziyan görmesine neden olacaktır. Dere yataklarının bulunduğu kısımlar biraz evvel de söylediğim üzere depremsellik anında yüksek risk içeren yerlerdir. Buralara belediyelerin çok dikkat etmesi gerekiyor” diye konuştu.
Yüzde 100’e yakın yapılaşma var
Belediyelerin kentsel dönüşüme Ayamama Deresi üzerinden başlaması gerektiğini belirten Prof. Dr. Süleyman Dalğıç kelamlarına şöyle devam etti:
“Risk bizim Atatürk Havalimanı’ndan başlar, denize döküldüğü yere kadar devam eder, zira burada alüvyon kalınlığı artmış durumdadır. Alüvyon içerisinde de yumuşak kil katmanları vardır. Bu depremselliği büyüten bir yer özelliğidir. Bu alanlara çok önemli halde dikkat edilmesi gerek. 1982 yılında hava fotoğraflarına bakıldığında bu alanlarda yapılaşmanın çok olmadığını görüyoruz. 2009 yılında yüzde 70 civarında şu an ise yüzde 100’ü yapılaşmaya açılmış durumda. Ayamama Deresi üzerinde şu an mevcut yüzde 100’e yakın yapılaşma var. Bu dere sabıkalı olduğu için tıpkı zelzelede nasıl olduysa geçmişte, gelecekte de o denli olma bahtı var. Belediyeler kentsel dönüşüme buradan başlamalı.”
Öte yandan Ayamama Deresi etrafındaki yapılaşmayla ilgili son duruma ait İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından açıklama yapılmadı.